باب ۱۱۰

بابٌ فِي مَعْرِفَتِهِمْ‏ أَوْلِيَاءَهُمْ و التَّفْوِيضِ إِلَيْهِم‏ (۱۱۰)

ح ۱ . کسی که بر قله ای است که باذن الله وجود و موجودیت ماسوی الله از اوست؛ لذا: می فرماید: «لو کشف الغطا ماازددت یقینا ؛ ارشاد القلوب ۱۲۴:۱ »؛ یعنی: اگر پرده بیفتد بر علم و ایمان من چیزی افزوده نمی شود، دانستن إظهار محبت دروغین به او که امری پیش پا افتاده است؛
 عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ عليه السلام‏: «أَنَّ رَجُلًا جَاءَ إِلى‏ أَمِيرِ الْمُؤْمِنِينَ عليه السلام- و هُوَ مَعَ أَصْحَابِهِ- فَسَلَّمَ عَلَيْهِ، ثُمَّ قَالَ لَهُ‏ : أَنَا و اللَّهِ أُحِبُّكَ و أَتَوَلَّاكَ، فَقَالَ لَهُ أَمِيرُ الْمُؤْمِنِينَ عليه السلام: كَذَبْتَ، قَالَ‏: بَلى‏ و اللَّهِ، إِنِّي أُحِبُّكَ و أَتَوَلَّاكَ، فَكَرَّرَ ثَلَاثاً ، فَقَالَ لَهُ أَمِيرُ الْمُؤْمِنِينَ عليه السلام: كَذَبْتَ، مَا أَنْتَ كَمَا قُلْتَ؛ إِنَّ اللَّهَ خَلَقَ الْأَرْوَاحَ‏ قَبْلَ الْأَبْدَانِ بِأَلْفَيْ عَامٍ، ثُمَّ عَرَضَ عَلَيْنَا الْمُحِبَّ لَنَا، فَوَ اللَّهِ، مَا رَأَيْتُ رُوحَكَ فِيمَنْ عُرِضَ‏ ، فَأَيْنَ كُنْتَ، فَسَكَتَ الرَّجُلُ عِنْدَ ذلِكَ، و لَمْ يُرَاجِعْهُ»:

امام صادق عليه السلام فرمودند: مردى خدمت اميرالمؤمنين عليه السلام آمد و آن حضرت همراه اصحابشان بودند، به آن حضرت سلام كرد و گفت: به خدا قسم من ولايت و محبت شما را دارم، اميرالمؤمنين عليه السلام فرمودند دروغ میگوئى، گفت: چرا! به خدا قسم من محبت و دوستى شما را دارم و سه مرتبه تكرار كرد، اميرالمؤمنين عليه السلام فرمودند: دروغ میگوئى، تو آن چنان كه میگوئى نيستى، همانا خدا ارواح (بندگان) را دو هزار سال‏ پيش از بدنهايشان آفريد سپس دوستان ما را به ما عرضه كرد، به خدا قسم كه من روح تو را در ميان آنها نديدم، پس تو كجا بودى؟ آنگاه آن مرد ساكت شد و جوابى نگفت و دیگر برنگشت.

ح ۲ . و چنین است که امام سلام الله علیه با دیدن بندگان ایمان و کفر آنان را می فهمند؛ عَنْ أَبِي جَعْفَرٍ عليه السلام، قَالَ: «إِنَّا لَنَعْرِفُ الرَّجُلَ- إِذَا رَأَيْنَاهُ‏- بِحَقِيقَةِ الْإِيمَانِ‏ و حَقِيقَةِ النِّفَاقِ»:

امام باقر عليه السلام فرمودند: ما هر گاه مردى را ببينيم، ايمان حقیقی و یا نفاق حقیقی او را ميشناسيم.

ح ۳ . و این اولویت در وجود و موجودیت ماسوای خود شامل فضائل انبیاء و اولیاء گذشته نیز می شود؛
عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ عليه السلام، قَالَ: سَأَلْتُهُ عَنِ الْإِمَامِ: فَوَّضَ اللَّهُ‏ إِلَيْهِ كَمَا فَوَّضَ إِلى‏ سُلَيْمَانَ بْنِ دَاوُدَ؟ فَقَالَ‏: «نَعَمْ» :

(عبداللَّه بن سليمان گويد:) از امام صادق عليه السلام راجع به امام پرسيدم، آيا كار به ایشان واگذار شده است آن چنان كه به سليمان بن داود واگذار شده بود؟ فرمودند: آرى

•  امام سلام الله علیه در جواب به یک سوال – که افراد مختلف از ایشان می پرسند - قادر به پاسخ های متعدد اند و همه پاسخ ها هم صحیح است؛ أَنَّ رَجُلًا سَأَلَهُ عَنْ مَسْأَلَةٍ، فَأَجَابَهُ فِيهَا، و سَأَلَهُ آخَرُ عَنْ تِلْكَ الْمَسْأَلَةِ، فَأَجَابَهُ بِغَيْرِ جَوَابِ الْأَوَّلِ، ثُمَّ سَأَلَهُ آخَرُ، فَأَجَابَهُ بِغَيْرِ جَوَابِ الْأَوَّلَيْنِ، ثُمَّ قَالَ: « «هذا عَطاؤُنا فَامْنُنْ أَوْ (أَعْطِ) بِغَيْرِ حِسابٍ ؛ ص :۳۹ »  و هكَذَا هِيَ‏ فِي قِرَاءَةِ عَلِيٍّ عليه السلام‏»:

مردى از امام سوالی پرسيد، آن حضرت جوابش فرمودند، سپس ديگرى همان مسأله را پرسيد و ایشان جوابى غیر از جواب اول فرمودند، باز ديگرى همان مسأله را پرسيد و ایشان جوابى خلاف آن دو جواب فرمودند، سپس فرمودند: «اينست بخشش ما، بدون حساب و بابزرگوای بده، و يا ببخش » در قرائت امیرالمؤمنین عليه السلام اين گونه است (در قرائت مشهور به جاى أعط، أمسك است؛ یعنی: او در هر صورت می دهد و می بخشد).

•  امام سلام الله علیه از همه سوال کنندگان شناخت کامل دارند؛
 قَالَ: قُلْتُ: أَصْلَحَكَ اللَّهُ، فَحِينَ أَجَابَهُمْ بِهذَا الْجَوَابِ يَعْرِفُهُمُ الْإِمَامُ؟
 قَالَ: «سُبْحَانَ اللَّهِ! أَ مَا تَسْمَعُ اللَّهَ يَقُولُ: «إِنَّ فِي ذلِكَ لَآياتٍ لِلْمُتَوَسِّمِينَ‏ ؛ حجر :۷۵ » و هُمُ الْأَئِمَّةُ «وَ إِنَّها لَبِسَبِيلٍ مُقِيمٍ ؛ حجر : ۷۶ » لَايَخْرُجُ مِنْهَا أَبَداً» ؛
 ثُمَّ قَالَ لِي: «نَعَمْ، إِنَّ الْإِمَامَ إِذَا أَبْصَرَ إِلَى الرَّجُلِ عَرَفَهُ و عَرَفَ لَوْنَهُ‏، و إِنْ سَمِعَ كَلَامَهُ مِنْ خَلْفِ حَائِطٍ عَرَفَهُ و عَرَفَ مَا هُوَ؛ إِنَّ اللَّهَ يَقُولُ: «وَ مِنْ آياتِهِ خَلْقُ السَّماواتِ وَ الْأَرْضِ وَ اخْتِلافُ أَلْسِنَتِكُمْ وَ أَلْوانِكُمْ إِنَّ فِي ذلِكَ لَآياتٍ لِلْعالِمِينَ ؛ روم :۲۲ » و هُمُ الْعُلَمَاءُ، فَلَيْسَ يَسْمَعُ شَيْئاً مِنَ الْأَمْرِ يَنْطِقُ بِهِ إِلَّا عَرَفَهُ نَاجٍ أَوْ هَالِكٌ، فَلِذلِكَ يُجِيبُهُمْ بِالَّذِي يُجِيبُهُمْ‏»:

من عرض كردم: خدا شما را سلامت دارد آیا امام كه اين جواب را مي گويند، آنها را ميشناسند؟ (كه به هر يك به فراخور حالش پاسخ مي گويند) ،
فرمودند: سبحان اللَّه! مگر نمي شنوى كه خدا مي فرمايد: «در اينها نشانه‏ هائى است براى نشان داران (آنانی که علم به  نشانه ها نزد ایشان است)» و آنها ائمه هستند «و همانا (عملکرد آنان) در راهى استوار است» كه هيچ گاه از آن خارج نشود؛
سپس به من فرمودند: آرى امام هنگامی كه مردى را ببينند، او را ميشناسند و رنگش را ميشناسند (رنگ اشاره به ايمان یا نفاقش دارد)، و اگر سخن او را از پشت ديوار هم بشنوند، او و شخصيتش را ميشناسند، همانا خدا مي فرمايد «از جمله آيات خدا آفرينش آسمانها و زمين و اختلاف زبانها و رنگ هاى شماست، همانا در اين اختلاف براى دانایان نشانه‏ هائى است» و آنها(ائمه عليهم السلام) همان دانایان هستند؛ پس امام هر امرى را كه بشنوند و به زبان آيد، مي فهمند كه گوينده آن اهل نجات يا هلاكت است، از اين جهت به مردم آن گونه پاسخ مي دهند؛ ( پاسخ درست و در خور مصلحت آنان).