شرح حدیث 1 - قسمت 2

دو نكته در ادامه حديث اول

١- "نفس" در لغت به معنى"خود"مى باشد، و دليل اين كه دراين حديث به جاى عقل، نفس گفته شده اين است كه قوام روح به عقل است كه به آن تمليك شده؛ لذا: عقل به منزله نفس روح مى باشد، و اين روح با تمليك اش به بدن باعث قوام او گرديده؛ لذا: با اين عنايت، او نفس بدن مى باشد؛ به اين ترتيب لفظ "نفس"در قرآن و احايث گاهى به معنى عقل، و گاهى به معنى روح بكار رفته است كه منظور از آن را از قراين موجود در كلام بايد دريافت و گذشته از اين امر، از آن جايى كه قوام موجوديّت انسان اولاً به عقل اوست؛ لذا: مرجع ضمير"من" در كلام او، "عقل"است؛ به عبارت ديگر منظور انسان از كلمه"من" در كلامش، عقل او مى باشد.

٢- در فقرات اخير حديث مى فرمايد: "ولا اكملتك الا فيمن احب." توضيح اين كه: عرض كردم كه عقل"آية اللة" است،

و از جمله دلالت هاى او به خداى متعال اين است كه مانند خداى متعال نمى توان به حقيقت آن پى برد، ولى به دليل آثارش نمى توان وجود آن را انكار كرد به دليل همين ناآگاهى نسبت

به او كسى قادر نيست آن را زيادتر كند، بله به دليل مختار بودن انسان، او مى تواند از احكام آن اطاعت و يا سرپيچى كند، كه همين امر سبب سعادت و يا شقاوت اوست، امّا نمى تواند آن را تكميل كند.

امام رضا عليه السلام فرمودند:

«... وَ مَنْ‏ تَكَلَّفَ‏ الْعَقْلَ‏، لَمْ يَزْدَدْ بِذلِكَ إِلَّا جَهْلًا »(حديث رقم١٨)

...هر كه در افزايش عقل كوشد، اين كار او(به جاى افزودن عقل)بر جهلش افزايد.

مكمّل اين مطلب فرمايشى از وجود مبارك امام حسين عليه السلام است كه فرمودند:

«لَا يَكْمُلُ‏ الْعَقْلُ‏ إِلَّا بِاتِّبَاعِ الْحَق‏» (اعلام الدين:٢٩٨)

عقل به جز با پيروى از حق كامل نمى شود.

به صريح آيات و روايات"حق" علي و آل علي است صلوات الله عليه و عليهم اجمعين:

«الحق معكم و فيكم و منكم و اليكم، و انتم اهله و معدنه»

حق با شما، و در شما، و از شما، و به سوى شماست. و شما خاندان و چشمه جوشان آنيد؛ (زيارت جامعه كبيره).

و از طرف ديگر پيروى سبب نزديكى است پس با پيروى آنان عليهم السّلام هم جوارى با آنان كه واجد مقام نورانى رسول الله صلّى الله عليه و آله هستند، حاصل شده و در جوار ايشان، نور عقل شخص در پرتو تابش آن انوار الهى، انور مى شود؛ نورانى تر مى گردد.